Mạ sưa nam, Cheo thui Nam bộ, Cơm vàng- Helicia cochinchinensis Lour., Chẹo thui- Protaeceae.
Mô tả mạ sưa nam:
Cây nhỡ mọc thành bụi cao 3-5m hoặc cây gỗ cao tới 13m, ít khi hơn. Cành non có góc, không long, nhăn, màu xám tro hoặc nâu sẫm.
Lá đơn, mọc so le; phiến thuôn- bầu dục hoặc trứng ngược- thuôn, dài 7-10cm hay hơn, rộng 2.5-3.5cm hay hơn, gốc hình nêm, đầu tù, nhọn hoặc thành đôi ngắn, mỏng, màu lục vàng tới nâu sẫm ở mặt trên, nâu sáng ở mặ dưới; gân giữa nổi rõ ở mặ trên, gân bên 5-8đôi, mảnh, mảnh nổi rõ ổ mặt dưới, mép nguyên hoặc có răng nhiều hay ít ở lá trên chồi non.
Cụm hoa mọc ở nách lá, thành chùm dài 7-18cm, dày hoa; trục cụm hoa không có lông. Hoa xếp từng đôi, trên cuống 2.5-4mm, dính nhau ở nửa dưới; lá bắc hình trứng tới hình mác, lá bắc con dính ở giữa cuống. Là đài vàng nhạt, dài 10-12mm, cuộn ra phía ngoài khi hoa nở. Nhị có bao phấn 3mm, với phần bên sẫm hơn. Bầu nhẵn, vòi mảnh, rộng dần thành chùy ở định. Quả hình trứng, đài 0.3-1.5cm, rộng 0.7-1.2cm, màu lam sẫm tới đen.
Sinh thái:
Cây mọc ở các thung lũng, nơi ẩm trong rừng thường xanh tới các rừng thứ sinh thưa cây trên đất sét ở độ cao từ 400 tới 1700m. Mọc nhanh, tái sinh tốt dưới tán rừng ẩm. Mùa hoa tháng 7-8, mùa quả tháng 10-11.
Phân bố: Lai Châu, Tam thất Lào Cai, Sơn La, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Bắc Giang, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hoa Bình, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, KonTum, Gia Lai, Đăk Lawjwk, Lâm Đồng, Đồng Nai. Còn có ở Trung Quốc, Nhật Bản, Thái Lan, Campuchia.
Bộ phận dùng: Hạt- Semen Heliciae Cochinchinensis.
Tính vị, tác dụng: Có độc
Công dụng mạ sưa nam:
Ở Quảng Tây (Trung Quốc), hạt được dùng trị bỏng.
xem thêm:
